Γιοβάννα: «Δεν υπάρχει πια ενδεχόμενο συνεργασίας μου με τον Μίμη Πλέσσα»

Η γνωστή τραγουδίστρια και συγγραφέας Γιοβάννα κατέχει αρκετά ρεκόρ, όπως ότι ήταν η πρώτη τραγουδίστρια που εμφανίστηκε στην ελληνική τηλεόραση το 1966 καθώς και η μόνη ερμηνεύτρια της Δυτικής Ευρώπης που έκανε τεράστια καριέρα στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Βιβλιοθήκες όπως της Οξφόρδης και του Χάρβαρντ έχουν συμπεριλάβει βιβλία της στους καταλόγους τους.

Το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου θα βρεθεί στην Θεσσαλονίκη μετά από χρόνια και θα εμφανιστεί στο ιστορικό θέατρο Aριστοτέλειον για ένα ρεσιτάλ πιάνο – φωνή. Σήμερα, μιλά στο zappIT, για το μακρύ επαγγελματικό της ταξίδι, τις συνεργασίες της, για το χθες αλλά και για το αύριο…

Μετά από 45 χρόνια αληθινής αφοσίωσης στο γράψιμο τι ήταν αυτό που σας ώθησε να τραγουδήσετε ξανά; Μετανιώσατε που αφήσατε το τραγούδι στην άκρη και προς χάριν της συγγραφικής σας ιδιότητας;

Η αλήθεια είναι ότι σέρνεται μέσα μου η ενοχή ότι έθαψα για όλα αυτά τα χρόνια το τάλαντο της φωνής- δώρο του Θεού.  Πόσοι από την τέχνη μας δεν θα ήθελαν να έχουν ένα ίδιο δώρο! Όμως, παρατηρώντας και σταθμίζοντας, με σκληρό κριτικό μάτι, το δρόμο μου, δεν γινόταν αλλιώς. Κατέληξα ψάχνοντας, ότι δεν ορίζουμε όσο πιστεύουμε τα  βήματά μας. Πέρα από το ταλέντο και τη φωνή, συγκυρίες – εμπόδια, ανάγκες εσωτερικές, όπως η έλλειψη γνώσης του Εγώ μας, της ίδιας της ύπαρξής μας δηλαδή, της δύναμής μας και πολλών άλλων σημαντικών, παίζουν τον καθοριστικό τους ρόλο. Πρώτη ανάγκη μου λοιπόν, η ανακάλυψη του εαυτού μου και ο αγώνας για την ελευθέρωσή του από τα καταχωνιασμένα του. Χωρίς τη στήριξή του μάταιος κάθε κόπος. Γράφοντας κατάφερα να τον βρω, να με ανακαλύψω. Γιατί δεν με ήξερα. Δεν ήξερα τίποτα για το ποια είμαι, τι κρύβω. Δεν με πίστευα. Ό,τι έκανα από ένστικτο γινόταν. Δεν ήξερα τίποτα για ορίζοντες, δεν έκανα ποτέ όνειρα. Απίστευτο, αλλά από φόβους επιβεβλημένους από την ίδια τη γυναίκα που με έφερε στον κόσμο, δεν τολμούσα να έχω στόχους. Τρόμος για το ένα βήμα πάρα πέρα από τους τοίχους μου, μαζί με την ευαισθησία του νευρικού μου συστήματος, που ήταν και υπάρχει ακόμα στη νιοστή. Ο τρόπος που μεγάλωσα; Το γονίδιό μου;  Μου έλειπα. Δεν υπήρχα. Ναι, δεν τολμούσα να πω όχι  ούτε γι’ αυτά που δεν ήθελα. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχω αξιόλογη δισκογραφία, αν εξαιρέσω τα ελάχιστα: Θεοδωράκη, Μεντή, Ξαρχάκο, Μαμαγκάκη. Χαίρομαι και ζηλεύω τους συναδέλφους μου που δύο και τρία χρόνια επιλέγουν τι θα τραγουδήσουν στο επόμενο cd τους. Εμένα μου λέγανε αυτό θα πεις και το ’λεγα, μου άρεσε η όχι. Ό,τι άλλο καλό που ακούτε από μένα, είναι από εκπομπές, όχι από δισκογραφία. Τέλος πάντων. Το διαδίκτυο τα ισοπέδωσε όλα. Πάντως, ό,τι ερχόταν τότε – ταιριαστό, αταίριαστο – το έκανα σωστά γιατί το ένστικτό μου, οι δυνατότητες της φωνής μου και η μουσική μου παιδεία με οδηγούσαν.  Ξέρω, δύσκολα και λίγο ακατανόητα αυτά που λέω, αλλά πιο επίπονος, πιο επώδυνος αγώνας από τον εσωτερικό, υπάρχει;

Είστε η ερμηνεύτρια που τραγούδησε υπέροχα και όπως αποδείχθηκε διαχρονικά δύο πολύ γνωστά τραγούδια του Μ. Θεοδωράκη, το Aν θυμηθείς το όνειρο μου και την Μυρτιά, σε ενορχήστρωση Μ. Χατζηδάκη. θα ήθελα να σας ρωτήσω αν είχατε τότε ως νεαρό κορίτσι αντιληφθεί την καλλιτεχνική προίκα που θα σας άφηνε εκείνη η συνεργασία;

Συνειδητοποίηση δεν υπήρχε.  Τώρα συνειδητοποιώ το τι μου δόθηκε, το τι ήμουν. Τώρα, σε ώρα απολογισμού, βλέπω τί έκανα, γιατί πάλεψα, τι κατάφερα.

Για το γράψιμο πάλεψα και παλεύω , για το τραγούδι, τότε, όχι. Ερχόταν και το υπηρετούσα. Τώρα βλέπω πόσο μου έλειψε. Τώρα κατάλαβα ότι αν και η ρίζα μου είναι η Ποίηση, είμαι πρώτα απ’ όλα τραγουδίστρια. Η φωνή μου είμαι εγώ έλεγα. Στη φωνή μου βγαίνει η Ποίησή μου λέω τώρα. Φωνή και Ποίηση Ένα. Φωνή και Ποίηση = Εγώ. Δεν τα ξεχωρίζω.

Αν θυμηθείς το όνειρο μου Γιοβάννα – Θεοδωράκης – Γκάτσος

Ζήσατε στιγμές μεγάλης δόξας στην πρώην Σοβιετική Ένωση αφού τα κοντσέρτα που κάνατε εκεί έφτασαν τα 150 και οι δίσκοι σας με τη Συμφωνική Ελαφράς Μουσικής της Μόσχας πουλήθηκαν κατά εκατομμύρια. Αλήθεια, τι θυμάστε από εκείνη την εποχή;

Η Σοβιετική, τότε Ένωση, μου έδωσε το «Άξιον Εστί» που έχω στη «Βαλίτσα» μου.  Ό,τι και να πω είναι λίγο. Άφησα εκεί ένα κομμάτι της ψυχής μου κι έχω ένα κομμάτι της δικιάς τους ψυχής που με συντροφεύει από τότε. Μεγάλο δώρο. Θα μπορούσα να λέω και να μην τελειώνω. Πριν πέντε χρόνια με κάλεσαν στη Μόσχα και έλαβα μέρος στις εκδηλώσεις που έγιναν εκεί για τα 25 χρόνια του Ελληνορωσικού Συνδέσμου. Ναι, ταξίδεψα και ύστερα από πενήντα χρόνια ξανατραγούδησα μπροστά στο Ρωσικό κοινό. Ενώ το 2011 με κάλεσαν στην αγαπημένη μου Γεωργία για να τραγουδήσω στο μεγάλο τους γκαλά που γίνεται κάθε χρόνο στις γιορτές για την Πρωτεύουσά τους. Τότε και σε επίσημη τελετή, ο Δήμαρχος με αναγόρευσε Επίτιμη Πολίτιδα της Τιφλίδας, δίνοντάς μου το Κλειδί της. Ακόμα συγκινούμαι όταν σκέπτομαι τις πολύ τιμητικές βραδιές που μου αφιέρωσαν  σύλλογοι από σημαντικές γυναίκες. Ειλικρινά ένιωσα τόσο ζεστά, τόσο καλά μαζί τους! Έχω πολλά δώρα από του Γεωργιανούς: Δώρα από τον Πατριάρχη της Γεωργίας Ηλία τον Β, που τον αγαπώ πολύ και εύχομαι να είναι πάντα καλά, όσο και από τον κόσμο που με αναγνώριζε σε δρόμους, σε πλατείες σε ξενοδοχεία. Παντού.

Σκέπτομαι – μιλάω γενικά τώρα – ότι είναι λίγο πικρό, για όσους έχουν διανύσει έναν αξιομνημόνευτο δρόμο, κι έχουν γίνει πρεσβευτές της πνευματικής αξίας της Ελλάδας στον κόσμο, το να αναγνωρίζεται η προσφορά τους από άλλες χώρες και από την δικιά τους όχι. Ψιλά γράμματα; Όχι. Ψηλά είναι. Από την αναγνώριση της Πατρίδας βρίσκει τη δύναμή της η νέα γενιά.

1963 – Ολόκληρη η συναυλία της Γιοβάννας στη Μόσχα

Μιλήστε μας για ένα άλλο μεγάλο σας τραγούδι, το «Τι κρίμα» και τις επανεκτελέσεις του από την Τζένη Βάνου μέχρι την πιο πρόσφατη από την Ελεονώρα Ζουγανέλη. Ο Μίμης Πλέσσας που σας έγραψε το τραγούδι, εξακολουθεί στα 95 χρόνια του να είναι ενεργός καλλιτεχνικά και θα ήθελα να σας ρωτήσω αν έχετε σκεφθεί το ενδεχόμενο μιας νέας συνεργασίας μαζί του.

Με το Μίμη όχι πια. Εκτός από τότε που τον κάλεσα μαζί μου να διευθύνει το «Τι Κρίμα» που το είχα επιλέξει για το φεστιβάλ της Πολωνίας και στη συνέχεια να διευθύνει τα κοντσέρτα μου στη Ρωσία, δεν συνεργαστήκαμε ποτέ. Συνεργάτης ήταν με τη Τζένη. Με μένα όχι. Σπάνια να βρεθούμε σε εκπομπές και μια φορά στο Λυκαβηττό. Τώρα βαδίζω, όπως στις περισσότερες εποχές μου, μόνη μου.

Η Ζουγανέλη είναι ένα κορίτσι δυνατό, συνειδητοποιημένο. Έχει ωραία φωνή και όλα τα προσόντα. Και κυρίως, είναι ελεύθερη-Ας είναι καλά οι γονείς της. Έχει τον εαυτό της και ξέρει πολύ καλά τι θέλει. Μ’ αρέσει  που είναι αισθαντική, που ντύνεται το κάθε τραγούδι. Μ’ αρέσει και η δύναμη που ξεπηδάει όταν τραγουδάει. Πιστεύω ότι θα γινόταν και καλή ηθοποιός. Το Τι κρίμα το είπε με δικό της τρόπο. Το Ντύθηκε κι αυτό.  Εύχομαι να κερδίσει, μέρα τη μέρα, το δρόμο που της ανοίγεται. Όσο για τη Τζένη, ας είναι καλά εκεί που είναι, τραγούδησε στα πρώτα της βήματα το Τι Κρίμα. Η φωνή της τότε ήταν πολύ λεπτή, αλλά, με τα χρόνια έγινε η Τζένη που αγαπήσαμε. Δίδαξε σε όλους τι είναι συναίσθημα, τι  ερμηνεία. Άφησε κι εκείνη τη σφραγίδα της.

ΓΙΟΒΑΝΝΑ ΤΙ ΚΡΙΜΑ

Tο 1965 συμμετείχατε στον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision εκπροσωπώντας την Ελβετία. Αληθεύει ότι ήσασταν η πρώτη Ελληνίδα τραγουδίστρια που διαγωνίστηκε με άλλη χώρα;

Δεν είναι αλήθεια. Πριν από μένα, εκπροσώπησαν το Λουξεμβούργο ο Τζίμης Μακούλης και η Νάνα Μούσχουρη. Μετά από μένα και η Βίκυ Λέανδρος. Ύστερα ήρθε στην Ελλάδα η τηλεόραση και προχώρησαν τα πράγματα.

Η Γιοβάννα στο διαγωνισμό της Eurovision 1965 – Non, à jamais sans toi

Ποια είναι η άποψή σας για τα σημερινά τηλεοπτικά talent shows; Θα αποδεχόσασταν πρόταση ως μέλος κριτικής επιτροπής σε αυτά;

Μ’ αρέσει ο συναγωνισμός που γίνεται με βάση το όνειρο και την ελπίδα. Πάντα μου άρεσε, γι’ αυτό και λάμβανα μέρος σε φεστιβάλ. Τα παιδιά όλα είναι συγκινητικά. Πολλά από αυτά έχουν πολύ ωραίες φωνές και ταλέντο. Ακολουθούν βέβαια την εποχή τους,  δε γίνεται αλλιώς.  Αλλά θα ‘ρθει και γι αυτά η στιγμή, που θα ωριμάσουν καλλιτεχνικά και θα βρουν το δικό τους δρόμο.  Και όχι, δεν θα έλεγα ναι σε μια πρόταση να γίνω κριτής. Δε μου ταιριάζει. Άλλα ψάχνω. Είμαι αλλού.

Από τη νέα γενιά ερμηνευτών, υπάρχουν φωνές που ξεχωρίζετε;

Υπάρχουν θαυμάσιοι τραγουδιστές, που ξέρουν γιατί τραγουδούν. Που με τον τρόπο τους διδάσκουν. Γι’ αυτό και δεν ξεπερνιέται η αξία τους, ακόμα κι αν σταματήσουν το τραγούδι. Εννοώ εκείνους που πέρα από την χαρακτηριστική φωνή τους, επιλέγουν δυνατούς στίχους και μουσική ωραία παντρεμένη μαζί τους. Αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να ερμηνεύουν. Τραγουδάω και ερμηνεύω, είναι δυο διαφορετικά σε έννοια ρήματα.  Βέβαια όλα χρειάζονται. Και τα τραγούδια της ξεκούρασης, του γλεντιού, της χαράς, του καημού, της ξενοιασιάς… Όλα. Και οι εκφραστές τους,  επιτελούν έργο.

Πως νιώθετε που θα εμφανιστείτε στην Θεσσαλονίκη μετά από καιρό; Μιλήστε μας για την εμφάνιση σας στο θέατρο Αριστοτέλειον στις 7 Δεκεμβρίου.

Οικεία. Θα σταθώ μπροστά στο ακροατήριό μου, όπως είμαι σήμερα. Θα με ξαναγνωρίσουν. Η Θεσσαλονίκη είναι δεμένη  με τα πρώτα μου τραγουδιστικά χτυποκάρδια. Πολύχρωμες εικόνες και ήχοι με κατακλύζουν όταν σκεφτώ το τότε: Φεστιβάλ, μεγάλες ορχήστρες, μαέστροι,  κόσμος πολύς, έξαψη από όλους,  φώτα,  παρασκήνια γεμάτα λαχτάρα και άγχος, ξαναβλέπω τους συναδέλφους μου τραγουδιστές, ακούω τα χειροκροτήματα άμα τη εμφανίσει μας στη σκηνή, τα αυτόγραφα… Τα θυμάμαι τώρα και μη με ρωτήσετε τι νιώθω. Κάτι ανάμεσα σε νοσταλγία, αγάπη πολλή, μεγάλο ευχαριστώ για τον κόσμο του τότε κι ακόμα μια μικρούλα θλίψη που κρυφοβλέπει από το σήμερα. Δεν είναι εύκολο να περιγράψεις τα παλιά όταν άθελα, υπεισέρχονται όλα τα μέχρι εδώ.

Κάνετε όνειρα; Με αφορμή τον ερχομό του 2020, μιλήστε μας για τα συγγραφικά και τραγουδιστικά σας σχέδια.

Σανίδα σωτηρίας μου, το να δημιουργώ ένα μέλλον. Της μιας βδομάδας μέλλον; Του ενός μήνα; Του ενός, το πολύ πολύ, χρόνου;

Μέλλον πάντως. Έτσι αυτήν την φορά, έχω τρεις λόγους που μου σχηματοποιούν ένα μέλλον: Πρώτο το «μέλλον» της 2ας  Δεκεμβρίου με τη συμμετοχή μου στο αφιέρωμα για την Παλιά Αθήνα που θα γίνει στο Christmas theater με πολλούς αξιόλογους συντελεστές. Δεύτερο το της 7ης  Δεκεμβρίου με το ρεσιτάλ μου στην πανέμορφη Θεσσαλονίκη μας και τρίτον την έκδοση από τον «Κέδρο» του δωδέκατου μυθιστορήματός μου και εικοστού δεύτερου βιβλίου μου, με τίτλο « Η Συμφωνία της Χαράς», που θα κυκλοφορήσει την Άνοιξη.

Τώρα θα σας ζητήσω να σταθώ και σε ένα ποιητικό μου  βιβλίο. Το «Όνειρο είδα». Επικής μορφής ποίημα,  που με τον τρόπο και τα λόγια της Ποίησης, αγγίζει το παγκόσμιο γίγνεσθαι και περνάει από όλη την ιστορία της Ελλάδας. Και είμαι ήσυχη γιατί το έστειλα στις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων μας. Κι ακόμα γιατί, ύστερα από πρόταση της Οξφορδιανής βιολόγου, Στεφανίας Καψετάκη, φίλης, μου, βρίσκεται και στις βιβλιοθήκες της Οξφόρδης, όπως και του Χάρβαρντ, μαζί με τις δυο προηγούμενες ποιητικές συλλογές μου: «Κατάσαρκα» και «Άχρονος καιρός». Στο Χάρβαρντ υπάρχουν και άλλα δέκα, απ’ ό,τι έμαθα, βιβλία μου.