Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης και η Λένα Δροσάκη μιλούν ανοιχτά για τον Πέτρο Φιλιππίδη και το ελληνικό κίνημα #MeToo, σε συνέντευξη που δίνουν στο περιοδικό ΟΚ! και την Κάλλια Καστάνη. Οι περιγραφές τους προκαλούν αίσθηση…
Λένα, εσύ, η Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους και η Πηνελόπη Αναστασοπούλου ήσασταν οι πρώτες τρεις γενναίες γυναίκες που κατήγγειλαν τον Πέτρο Φιλιππίδη στο ΣΕΗ για «πράξεις αντισυναδελφικής και αντιεπαγγελματικής συμπεριφοράς που προσέβαλαν τη
γενετήσια αξιοπρέπειά τους». Ήταν μια δύσκολη απόφαση;
Λένα: Πάρα πολύ δύσκολη. Το σκέφτεσαι, το ζυγίζεις, κάνεις ένα βήμα εμπρός, ένα πίσω, σε βαραίνουν οι αμφιβολίες, τα «αν». Όταν όμως τελικά την πάρεις, λυτρώνεσαι. Και ίσως λυτρώνεις και τους άλλους. Δεν θα ξεχάσω πως λίγες μέρες μετά την καταγγελία είχαμε πάει στο σούπερ μάρκετ – εγώ, ο Αλέξανδρος και το μωρό στον μάρσιπο. Εκεί μας πλησίασε μια κυρία, εργαζόμενη στο κατάστημα, για να μας συγχαρεί. «Το παιδί μου» μας είπε «θέλει να ασχοληθεί με το θέατρο, αλλά εγώ φοβάμαι». «Συγγνώμη» της απάντησα «αλλά τώρα πια δεν πρέπει να φοβάστε. Πρέπει να εκλείψει ο φόβος πια – γι’ αυτό γίνονται όλα αυτά. Για να μη φοβάστε ούτε εσείς ούτε το παιδί σας. Για να μπορούν τα παιδιά όλων μας να μιλάνε ανοιχτά, να λένε «όχι», να βάζουν όρια και να μην επιτρέπουν σε κανέναν να τα παραβιάζει».
Αρνητικές αντιδράσεις υπήρξαν στην πρωτοβουλία σας;
Λένα: Φυσικά. Και αρνητικά σχόλια και bullying και βρισιές στα social media.
Πώς τα διαχειρίστηκες;
Λένα: Δεν τους έδωσα καμία σημασία, είχα πολύ πιο σημαντικά πράγματα για να ασχοληθώ. Νομίζω πως χειρότερο πράγμα από τον φόβο δεν υπάρχει.
Aυτό που δεν είχα καταλάβει πριν διαβάσω το κείμενο της καταγγελίας είναι πως στη δική σου περίπτωση η παρενόχληση δεν ήταν «στιγμιαίο αδίκημα» – είχε βάθος χρόνου. Με αφετηρία το 2007, όπου επισκέφτηκες ως φοιτήτρια τα γυρίσματα μιας τηλεοπτικής σειράς, στην οποία πρωταγωνιστούσε ο Πέτρος Φιλιππίδης. Τότε σε προσέγγισε για πρώτη φορά;
Λένα: Ναι. Και μετά, όταν έλαβε αρνητική απάντηση, άρχισαν τα τηλεφωνήματα. Χυδαία, πιεστικά, με σεξουαλικό περιεχόμενο. Με απειλούσε πως αν δεν ενέδιδα, θα φρόντιζε να μην περάσω τις εξετάσεις του υπουργείου.
Πράγματι, κατά τύχη(;) την ημέρα που έδινες εξετάσεις και ήσουν πάνω στη σκηνή, έτοιμη να εξεταστείς, τον είδες να μπαίνει στην αίθουσα και να μιλάει με τα μέλη της επιτροπής. Τι σκέφτηκες τότε;
Λένα: Δεν σκέφτηκα. Πάγωσα. Το μυαλό μου σαν να βγήκε από το σώμα μου, ήμουν μουδιασμένη, ανίκανη να αντιδράσω. Ύστερα απ’ αυτό κατάλαβα γιατί τα θύματα των επιθέσεων δεν φωνάζουν και δεν διαμαρτύρονται. Είναι τέτοιο το σοκ που νιώθεις, ώστε δεν έχεις φωνή ή κοινή λογική. Το σώμα σου δεν σε υπακούει.
Σε εκείνες τις εξετάσεις κόπηκες. Και μετά τον ξαναείδες;
Λένα: Όχι. Μετά για χρόνια δεν έτυχε να βρεθούμε ξανά – δεν κυκλοφορούσαμε άλλωστε και στους ίδιους κύκλους. Κατά καιρούς υπήρχαν προσεγγίσεις από τη δική του πλευρά για να συνεργαστούμε. Όχι άμεσες επαφές – επικοινωνούσαν μαζί μου οι συνεργάτες του. Απαντούσα πάντα αρνητικά.
Το 2018 βρεθήκατε εντέλει στον ίδιο θίασο, της Κάτιας Δανδουλάκη – εσύ ως ηθοποιός, εκείνος ως σκηνοθέτης. Δεν ήξερες πως θα σκηνοθετούσε το Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές;
Λένα: Το ήξερα. Στην αρχή μάλιστα προσπάθησα να αρνηθώ στην Κάτια, αλλά όποιον λόγο άρνησης και αν προέβαλλα, εκείνη τον κατέρριπτε. Ήταν πολύ ευγενική, ζεστή και γενναιόδωρη μαζί μου – κι όταν μια μεγάλη πρωταγωνίστρια του θεάτρου όπως η Κάτια Δανδουλάκη σε θέλει στον θίασό της, δεν είναι εύκολο να πεις «όχι». Βρέθηκα, ουσιαστικά, σε αυτή τη δουλειά χωρίς να το καταλάβω, ελπίζοντας πως η ιστορία της παρενόχλησης δεν θα είχε συνέχεια. Είχαν περάσει άλλωστε και δέκα χρόνια.
Αλλά είχε συνέχεια. Και, αν διάβασα σωστά, μια «βίαιη» κλιμάκωση.
Λένα: Εξαρχής το κλίμα ήταν βαρύ σε εκείνη τη δουλειά, υπήρχε ένας φόβος, ένα «μάγκωμα» σε όλους όσοι συμμετείχαμε στον θίασο – ανάμεσά τους και μεγάλοι πρωταγωνιστές του θεάτρου. Εγώ τουλάχιστον έτσι ένιωθα. Στο τέλος ξεκίνησα ψυχοθεραπεία για να μπορέσω να αντέξω να πηγαίνω κάθε μέρα στις πρόβες. Σκεφτόμουν πολύ σοβαρά να φύγω. Το είχα πει μάλιστα στην ψυχοθεραπεύτριά μου κι εκείνη με προέτρεψε να αντιμετωπίσω κατάματα το πρόβλημα. «Αλλιώς» μου είπε «θα φτάσεις 70 χρόνων και η τρύπα από το τραύμα δεν θα έχει κλείσει…».
Και ύστερα συνέβη κάτι που έπρεπε στ’ αλήθεια να αντιμετωπίσεις. Μια έκρηξη, μια σκληρή λεκτική επίθεση ενώπιον όλου του θιάσου.
Λένα: Η έκρηξη προκλήθηκε από ένα τυχαίο γεγονός, από μια ατάκα που ειπώθηκε στραβά στην πρόβα και γέλασε ο θίασος – από εκεί ξεκίνησε μια χυδαία, προκλητική, ολότελα απρόκλητη επίθεση σε βάρος μου και σε βάρος του Λευτέρη Ζαμπετάκη (σ.σ. ηθοποιός του θιάσου). Τρέμοντας κατάφερα να σηκωθώ από την καρέκλα μου και να πω: «Σου ζητάω σεβασμό. Σεβάσου με ως ηθοποιό, όπως εγώ σέβομαι τον σκηνοθέτη μου».
Σπουδαία ατάκα.
Λένα: Ναι, είναι. Και είμαι πολύ περήφανη που την είπα. Εκείνη τη στιγμή ένιωσα πως ό,τι κι αν συνέβαινε στη συνέχεια, το δικό μου, προσωπικό στοίχημα το είχα κερδίσει. Μετά ήρθε η Κάτια Δανδουλάκη –με τη στήριξη και των συμπαραγωγών της παράστασης – έργου– και έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Η Κάτια, μια σπουδαία κυρία, ίσως η τελευταία μεγάλη κυρία του θεάτρου και της Τέχνης, που όρθωσε ανάστημα και δεν φοβήθηκε το κόστος των επιλογών της – σκέψου μόνο τι σήμαινε το να μείνει μια παράσταση χωρίς σκηνοθέτη παραμονές της πρεμιέρας. Το έργο καθυστέρησε ενάμιση μήνα να ανέβει. Ξέρεις πόσα λεφτά χάθηκαν; Και όμως, το έκανε. Ακόμα και τώρα που σ’ το λέω, συγκινούμαι. Τότε ένιωσα για πρώτη φορά πως κάτι άλλαξε. Πως με την Κάτια κάτι αλλάζει στον κόσμο.
Πράγματι, είναι συγκινητικό. Δεν ξέρω αν τότε ήλπιζες πως η ιστορία θα γινόταν γνωστή.
Λένα: Όχι, για να είμαι ειλικρινής, δεν το πίστευα. Σκέψου πως τότε δεν ήξερα καν τι είχε συμβεί στα άλλα κορίτσια, ούτε πόσο τυχερή είχα σταθεί εγώ μες στην ατυχία μου. Αν και τελικά δεν έχει καμία σημασία το ότι δεν συνέβησαν σε μένα τα χειρότερα – αυτή η κακοποίηση μας αφορά όλες, είμαστε όλες μαζί σε αυτό. Καμία δεν πίστευε πως ο υπεύθυνος θα έβρισκε την τιμωρία που του αξίζει, όμως να που γίνεται τελικά… Το λέω και κλαίω.
Γιατί;
Γιατί είναι πολύ, πολύ σπουδαίο να μπορείς να δουλεύεις –όποια δουλειά και αν κάνεις– και να νιώθεις ασφαλής, προστατευμένος. Αυτός είναι ο κόσμος ο φωτεινός που ονειρεύομαι να ζήσει το παιδί μου.
Αλέξανδρε, τα είχατε συζητήσει όλα αυτά με τη Λένα; Ήσουν σύμφωνος με την απόφασή της να καταγγείλει τον συγκεκριμένο άνθρωπο;
Αλέξανδρος: Ήμουν 100% σύμφωνος. Ξέρεις, το να αποφασίσει κάποιος να εκτεθεί με αυτό τον τρόπο δεν είναι εύκολο. Είμαι πολύ περήφανος για τη γυναίκα μου, για τη στάση της και τη δύναμή της. Τη θαυμάζω, όπως θαυμάζω και όλες τις γυναίκες που βρήκαν το κουράγιο να μιλήσουν. Μάλιστα, λίγες μέρες πριν από την επίσημη καταγγελία, είχα βγει κι εγώ στο δελτίο της ΕΡΤ, όπου μίλησα για μια δική μου –πολύ ηπιότερη φυσικά– εμπειρία παρενόχλησης που έζησα στα 19 μου με γνωστό σκηνοθέτη. Και το έκανα για να παρακινήσω με τη σειρά μου και τους άντρες-θύματα να βγουν μπροστά.
Εσύ, ωστόσο, τον χειμώνα βρέθηκες να συγκατοικείς επαγγελματικά με τον Πέτρο Φιλιππίδη στη σειρά Χαιρέτα μου τον πλάτανο. Θες να μου μιλήσεις για αυτό;
Αλέξανδρος: Στην ουσία αυτό που έγινε είναι ότι εγώ καλέστηκα από έναν παραγωγό να πάρω μέρος σε ένα σίριαλ με πολυμελές καστ. Πριν πω το «ναι», ρώτησα ποιοι άλλοι ηθοποιοί θα ήταν στη σειρά – τότε τον ρόλο του Πέτρου επρόκειτο να τον παίξει ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης. Στην πορεία, δυστυχώς, αυτό άλλαξε. Μία εβδομάδα πριν αρχίσουν τα γυρίσματα, έμαθα πως στο καστ είχε προστεθεί ο Πέτρος Φιλιππίδης, στη θέση του Χρήστου, και ομολογώ πως πάγωσα. Δεν μπορούσα να κάνω πίσω, είχα ήδη υπογράψει, θέατρο δεν υπήρχε στον ορίζοντα –ήδη η δουλειά μας είχε πληγεί ανεπανόρθωτα λόγω Covid–, ενώ η Λένα ήταν σπίτι, είχε μόλις γεννήσει. Βρέθηκα μπροστά σε ένα δίλημμα. Τελικά αποφάσισα να φερθώ ως επαγγελματίας και να τιμήσω το συμβόλαιό μου.
Πώς ήταν το κλίμα στα γυρίσματα, στις κοινές σας σκηνές;
Αλέξανδρος: Άβολο. Κρύο. Αυτό που εγώ ξέρω και εσύ ξέρεις πως ξέρω αλλά και οι δύο δεν μιλάμε για τον ελέφαντα μες στο δωμάτιο.
Υποθέτω πως γνώριζες ήδη το ιστορικό της παρενόχλησης από τη Λένα…
Αλέξανδρος: Ήξερα –ή, μάλλον, είχα ακούσει κάποια πράγματα– πριν ακόμα γνωρίσω τη Λένα. Η πιάτσα μιλούσε, υπήρχαν φήμες. Το να απολύεται ξαφνικά ένας σκηνοθέτης πριν από μια παράσταση –όπως συνέβη με το Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές–, και μάλιστα χωρίς προφανή λόγο, δεν είναι πολύ συνηθισμένο. Μετά, φυσικά, έμαθα την ιστορία και τις λεπτομέρειες από πρώτο χέρι.
Με τον Πέτρο Φιλιππίδη μιλήσατε ποτέ για αυτό;
Αλέξανδρος: Ναι, έγινε μια κουβέντα σε ανύποπτο χρόνο – κάνα δυο μήνες περίπου πριν γίνει η συνέντευξη της Σοφίας Μπεκατώρου και «σκάσει» η ιστορία του ελληνικού #ΜeΤoo. Eκεί ειπώθηκαν αυτά που έπρεπε να ειπωθούν. Δεν θα σου πω λεπτομέρειες.
Ειπώθηκε, επίσης, πως καβγαδίσατε δημόσια πριν φύγει από τη σειρά.
Αλέξανδρος: Αυτό δεν είναι αλήθεια. Παρότι γράφτηκε ψευδώς και αναπαράχθηκε και τηλεοπτικά, αυτός ο περίφημος «δημόσιος καβγάς» δεν υπήρξε.
Αλήθεια, αισθάνεστε δικαιωμένοι από την έκβαση των πραγμάτων;
Λένα: Δεν έχει τελειώσει ουσιαστικά η υπόθεση αυτή για να σου πω αν υπάρχει δικαίωση. Αναμένω. Και ελπίζω –ή, μάλλον, είμαι σίγουρη– πως η ελληνική Δικαιοσύνη θα κάνει τη δουλειά της.
Αλέξανδρος: Εγώ αισθάνομαι πως υπάρχει πρόοδος. Έγιναν, π.χ., διαγραφές ηθοποιών από το ΣΕΗ. Σε συγκεκριμένες όμως δύο περιπτώσεις ηθοποιών – σκηνοθετών, μια και μιλάμε για αδικήματα που έχουν παραγραφεί, δεν θα υπάρξει δικαστική εξέλιξη. Όμως ο Λιγνάδης προφυλακίστηκε και για τον Φιλιππίδη έχει σχηματιστεί δικογραφία, γίνονται ανακρίσεις. Άρα το πράγμα προχωρά.