Μια Ελληνίδα «σκηνοθετεί» τις …φυκομαζώχτρες της Ζανζιβάρης
«Κάτω απ᾽ την Παλίρροια», η Κατερίνα Ζούλα μιλάει με τις γυναίκες των νησιών της Ανατολικής Αφρικής...
«Την ώρα που, με την άμπωτη, τα νερά της παλίρροιας αποσύρονται και ρυχαίνουν, είναι η ώρα που ο καυτός ήλιος τσουρουφλίζει τη σάρκα. Είναι η ώρα που οι τουρίστες στο γραφικό χωριό Πάτζε της Ζανζιβάρης τρέχουν στα στέγαστρα της παραλίας, να προφυλαχτούν από τον ήλιο και να δροσιστούν μ’ αναψυκτικά. Αλλά είναι κι η ώρα που οι γυναίκες της Ζανζιβάρης πιάνουν δουλειά. Πώς να τις πω; «Φυκομαζώχτρες»; Θα ‘πρεπε, μα δεν είναι. Αυτές δεν μαζεύουν σκόρπια φύκια, αλλά τα καλλιεργούν. Επίμονα και βασανιστικά. Τα πιάνουν σε σχοινιά που τα δένουν σε παλούκια. Κι αυτό το κάνουν, όταν τα νερά τραβιούνται – κι ο ήλιος καίει – λυγισμένες με τις ώρες στα δύο, σε μια απάνθρωπη κι υπεράνθρωπη …ορθή γωνία», αφηγείται η Κατερίνα Ζούλα.
Παρά το νεαρό της ηλικίας της, η Κατερίνα μετράει ήδη μια επαγγελματική πορεία χρόνων που ξεκίνησε από την ΕΡΤ, συνεχίστηκε στο Al Jazeera και πλέον, καταλήγει στη μεγάλη της αγάπη, το ντοκιμαντέρ. Το πρώτο της μεγάλο ντοκιμαντέρ (Το Χωριό που Σφυρίζει) παίχτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2010) και σε πέντε διεθνή φεστιβάλ. Τώρα, ετοιμάζει μια ιδιαίτερη δουλειά που θα συζητηθεί.
Ποιες είναι οι «φυκομαζώχτρες» της Ζανζιβάρης;
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι γυναίκες μάζευαν τα φύκια και τα πουλούσαν τελείως ακατέργαστα, ως πρώτη ύλη, σε εξευτελιστική για τον κόμπο τους τιμή. Σιγά σιγά όμως οργανώθηκαν και τώρα δουλεύουν σε μια εταιρεία που τα συγκεντρώνει και παράγει από αυτά σαπούνι. Έτσι οι γυναίκες του Πάτζε κερδίζουν πολύ περισσότερα για τον ίδιο ακριβώς κόπο. Και ζουν καλύτερα. Όμως, τελευταία, η φυσική παραγωγή φυκιών – κι επομένως και η συγκομιδή τους – μειώθηκε δραματικά. Ίσως από κάποιο παράσιτο, ίσως από κλιματολογικές συνθήκες και την αύξηση της θερμοκρασίας, ίσως και από συνδυασμό των πιθανών αυτών αιτίων.
Έχει αρχίσει τώρα μια μεγάλη ερευνητική προσπάθεια στην οποία μετέχουν οι γυναίκες με την εταιρεία στην οποία δουλεύουν, η ίδια η εταιρεία και ομάδα επιστημόνων της περιοχής, που ξέρουν τις τοπικές συνθήκες. Κι αυτό που συμβαίνει με τις συγκεκριμένες γυναίκες και τη συγκεκριμένη εταιρεία της περιοχής συμβαίνει και σε άλλες περιοχές της Ζανζιβάρης. Γιατί τα καλλιεργημένα φύκια είναι ένα από τα βασικά προϊόντα της Ζανζιβάρης, και πρέπει να προστατευτούν.
Η συλλογική δουλειά αποδίδει καρπούς. Βρέθηκε μια μέθοδος που ίσως μπορέσει να δώσει την οριστική λύση στο πρόβλημα της μειωμένης παραγωγής/συγκομιδής των φυκιών. Η «Καλλιέργεια σε βαθιά νερά». Δηλαδή καλλιεργούν πειραματικά τα φύκια κάτω από το επίπεδο της παλίρροιας. Τα φύκια πιάνονται πάντοτε σε σχοινιά, τα οποία όμως τώρα δένονται σε βράχια, πολύ κάτω από το επίπεδο της παλίρροιας και φυσικά, σε πολύ πιο κρύα νερά.
Η υλοποίηση του ντοκιμαντέρ
«Αυτά όλα θέλω να καταγράψω στην ταινία μου. Φύση, περιβάλλον, γυναίκες δουλεύτρες, συνθήκες δουλειάς κι ερευνητικής προσπάθειας, καθώς κι όλον αυτόν τον κόσμο της μικρής κοινωνίας που ενώθηκε για να αντιμετωπίσει στο παρελθόν την οικονομική εκμετάλλευση, και τώρα το περιβαλλοντικό πρόβλημα που προκαλεί την μειωμένη παραγωγή», εξηγεί η Κατερίνα Ζούλα και τονίζει: «Θέλω να μιλήσω – για να δείτε και να ακούσετε – με τους ανθρώπους που συντελούν στην αλλαγή αυτή, που μπορεί να φαίνεται μικρή και ασήμαντη, αλλ’ είναι στην πραγματικότητα τεράστια. Γιατί ακριβώς σημειώνεται στο κύτταρο της κοινότητας, σε μια μικροομάδα γυναικών που καλλιεργούν φύκια».
Για την πραγματοποίηση της δουλειάς αυτής, η Κατερίνα Ζούλα έχει στηριχθεί στην ιδιωτική, ατομική, μέσω διαδικτύου, χρηματοδότηση, με ικανοποιητικά αποτελέσματα σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, για την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ, η ίδια απευθύνεται στους συμπατριώτες της στην Ελλάδα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Θα πει κανείς γιατί να ενδιαφερθεί ένας Έλληνας να δώσει χρήματα, και μάλιστα αυτή την δύσκολη για όλους περίοδο, για ένα ντοκυμαντέρ που αναφέρεται στην καλλιέργεια φυκιών στη Ζανζιβάρη. Πιστεύω ότι, ακριβώς αυτή την περίοδο, χρειάζεται περισσότερο από ποτέ η κινητοποίηση του απλού ανθρώπου, η ανάπτυξη κοινής δράσης και η συντονισμένη δουλειά, για να βρεθούν νέοι τρόποι απασχόλησης και οργάνωσης της εργασίας. Και το παράδειγμα των γυναικών της Ζανζιβάρης είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό, αλλά και ενθαρρυντικό στην κατεύθυνση αυτή».