Οσοι την γνωρίζουν, μιλούν για έναν άνθρωπο σεμνό, ταπεινό και χωρίς κόμπλεξ, που έχει αφιερώσει τη ζωή της στον Πολιτισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν αναλάβει το χαρτοφυλάκιο της υπουργού Πολιτισμού στην κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, διετέλεσε για δέκα χρόνια γενική γραμματέας του ίδιου υπουργείου, από τον Μάρτιο του 1999 έως τον Μάρτιο του 2004, και ξανά από τον Νοέμβριο του 2009 έως τον Φεβρουάριο του 2015, σε κυβερνήσεις διαφορετικών κομμάτων. Μέσα σε αυτά τα χρόνια κατάφερε με τη μεθοδικότητα και την αποφασιστικότητά της να λύσει πολλά προβλήματα στον τομέα του Πολιτισμού και να δρομολογήσει σημαντικές πρωτοβουλίες ανάδειξης της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα «Π» συνάντησαν στο υπουργικό της γραφείο την κ. Λίνα Μενδώνη, η οποία, σε μία σπάνια προσωπική συνέντευξη, μίλησε στη Σάσα Σταμάτη για τη στήριξη του καλλιτεχνικού κόσμου από τις συνέπειες του κορονοϊού, την Αγία Σοφία, αλλά και τα χόμπι της και τον γιο της, Νικόλα, που ζει στον Καναδά.
Το νομοσχέδιο για το «ΑΚΡΟΠΟΛ» ψηφίστηκε. Ποιο είναι το σχέδιό σας για τον νέο αυτό οργανισμό;
Είναι αυτό το οποίο λέει ο νόμος: Eνα σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο το οποίο υποστηρίζει τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς με εξεύρεση πόρων και τη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, βοηθώντας τους να συμμετέχουν στα κοινοτικά προγράμματα τα οποία παρέχουν χρηματοδότηση. Δεύτερος άξονας είναι η προβολή της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας στο εξωτερικό. Η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως παγκόσμια δύναμη για την πολιτιστική της κληρονομιά. Ωστόσο, δεν έχει αναγνωριστεί και δεν έχει προβληθεί, όσο πρέπει, η σύγχρονη ελληνική δημιουργία. Τρίτος άξονας είναι να συμβάλει το ΑΚΡΟΠΟΛ στην πολιτιστική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής, με ειδικά προγράμματα που θα απευθύνονται στη γειτονιά, στα παιδιά, στους ανθρώπους τρίτης ηλικίας. Σας θυμίζω ότι το ΑΚΡΟΠΟΛ είναι άμεσα συνδεδεμένο με το μεγάλο πρόγραμμα της αναβάθμισης και επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Ποιες κινήσεις έχετε κάνει διεθνώς απέναντι στην απόφαση για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί; Διατηρείτε ελπίδες να αλλάξει η στάση Ερντογάν;
Οχι μόνο το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, αλλά και το υπουργείο Εξωτερικών και όλη η ελληνική κυβέρνηση έχουμε προχωρήσει στα διαβήματα, τα οποία μπορούσαμε να κάνουμε στην UNESCO και σε όλα τα διεθνή fora. Η Αγία Σοφία, ως εξέχον μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, φέρει βαρείς συμβολισμούς. Μετά από κοινή σύσκεψη, με πρωτοβουλία του υπουργού Εξωτερικών, συγκροτήθηκε ολιγομελής ομάδα ειδικών για να προτείνουν τις επόμενες δράσεις στα υπουργεία και στην κυβέρνηση. Aν πιστεύει κανείς ότι η διεθνής κινητοποίηση θα αλλάξει την απόφαση του Ερντογάν; Δύσκολα θα μπορούσε να υποστηριχθεί. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσει ο Ερντογάν, είναι ότι με τέτοιου είδους κινήσεις περιθωριοποιεί την Τουρκία. Μεσομακροπρόθεσμα, είναι εις βάρος του.
Θα γίνουν νέες κινήσεις το φθινόπωρο για τη στήριξη του καλλιτεχνικού κόσμου, που έχει πληγεί από τις συνέπειες του κορονοϊού;
Από την αρχή της πανδημίας η κυβέρνηση αντιμετώπισε με το ίδιο ενδιαφέρον και με ίδια εργαλεία όλα τα επαγγέλματα που πλήττονται. Η ενίσχυση χιλιάδων εργαζομένων στον τομέα του Πολιτισμού ξεκίνησε αμέσως. Μεγάλη δυσκολία είναι η ποικιλομορφία των εργασιακών σχέσεων, η οποία επιτείνεται από το γεγονός μιας υπαρκτής και ομολογούμενης, πλέον, κατάστασης, της γκρίζας και αδήλωτης εργασίας. Εκεί έγκειται η μεγάλη δυσκολία.
Πώς αποφασίσατε να τιμήσετε την αδικοχαμένη Χρύσα Σπηλιώτη σε κρατικό βραβείο για νέους δημιουργούς θεατρικών έργων;
Η Χρύσα Σπηλιώτη ήταν καλλιτέχνης χαρισματική. Οσοι την γνώρισαν, οι φίλοι της, όσοι την χάρηκαν στο θέατρο και όσοι διάβασαν το συγγραφικό της έργο, λένε ότι ήταν χαρισματικός άνθρωπος. Ηταν άδικος ο χαμός της, όπως όλων όσοι έχασαν τη ζωή τους στην καταστροφική πυρκαγιά. Νομίζω ότι ήταν η πιο συμβολική κίνηση που θα μπορούσε να κάνει το υπουργείο Πολιτισμού για τη δεύτερη μαύρη επέτειο από την τραγωδία στο Μάτι.
Τα πρώην βασιλικά κτήματα στο Τατόι ρημάζουν εδώ και δεκαετίες. Πώς σκοπεύετε να ανακαινίσετε την ευρύτερη περιοχή και σε πόσα χρόνια μπορεί να ολοκληρωθεί ένα τέτοιο έργο;
Ηδη έχουμε αρχίσει. Ο πρωθυπουργός, στις προγραμματικές δηλώσεις του, αναφέρθηκε ρητά στην ανάδειξη και την αξιοποίηση του κτήματος στο Τατόι. Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με εντολή του πρωθυπουργού, ανέλαβε να συντονίσει το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Το κάνουμε εδώ και ένα χρόνο. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά. Ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες η μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας που χρηματοδοτεί το Ιδρυμα Αθανασίου Λασκαρίδη, προκειμένου να έχουμε ένα σαφή οδικό χάρτη, οικονομικά μεγέθη και χρονοδιαγράμματα για το τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει στο Τατόι. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει ξεκινήσει, με τις δικές του υπηρεσίες, την αποκατάσταση των κτιρίων, στον ιστορικό πυρήνα, που έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία. Αναθέσαμε, τον Σεπτέμβρη του 2019, τη μελέτη αποκατάστασης του ανακτόρου μαζί με τα συνοδά του κτίρια. Θα είναι έτοιμη σε 11 μήνες, για να ξεκινήσει η διαδικασία της αποκατάστασης του ανακτόρου.
Το κτήμα εκτείνεται σε 44.000 στρέμματα και σώζει σημαντικό κτιριακό απόθεμα. Είκοσι επτά κτίρια από αυτά -συμπεριλαμβανομένου του ανακτόρου- έχουν κηρυχθεί μνημεία. Ολα μαζί δημιουργούν τον ιστορικό πυρήνα του κτήματος. Αντιλαμβάνεστε ότι δεν είναι ένα πρόγραμμα το οποίο μπορεί να ολοκληρωθεί στα επόμενα 2-3 χρόνια. Θέλει τον χρόνο του. Εχουμε, σε μεγάλο βαθμό, εξασφαλίσει τους αναγκαίους πόρους, μέχρι το 2023. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας πραγματικός οργασμός εργασιών στο Τατόι, που αφορά στην αποκατάσταση των κτιρίων, αλλά και στην καταγραφή και συντήρηση των κινητών αντικειμένων που φυλάσσονται, όχι στις καλύτερες συνθήκες, σε κτίρια του κτήματος. Πριν από μία βδομάδα ολοκληρώθηκε η μεταφορά των αυτοκινήτων της τέως βασιλικής οικογένειας, που έχουν χαρακτηριστεί μνημεία, σε ένα σύγχρονο χώρο, που δημιουργήθηκε χάρη στη χορηγία της ΑΜΚΕ Αιγέας, του Αθανασίου και της Μαρίνας Μαρτίνου.
Πότε θα ανοίξει η Εθνική Πινακοθήκη; Τι καινούργιο θα δούμε;
Η Εθνική Πινακοθήκη θα εγκαινιαστεί στις 25 Μαρτίου του 2021. Με το έργο της επέκτασής της διπλασιάζεται ο ωφέλιμος χώρος της. Η Εθνική Πινακοθήκη δεν θα έχει να ζηλέψει τίποτα από τις ανάλογες πινακοθήκες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών. Θα δούμε έργα πολύ σημαντικών Ελλήνων δημιουργών για πρώτη φορά. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Μπαίνοντας στην Πινακοθήκη θα υποδέχεται τον επισκέπτη «η Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση, που δώρισε στην Εθνική Πινακοθήκη έναν μεγάλο αριθμό έργων του.
Εχετε κάποιο χόμπι; Τι σας αρέσει να κάνετε τον ελεύθερο χρόνο σας;
Μ’ αρέσει να περπατώ στη φύση, αλλά τώρα δεν προλαβαίνω. Μου λείπει πολύ. Ενα μέρος το καλύπτω από τις συνεχείς αυτοψίες που διενεργούμε στους αρχαιολογικούς χώρους. Διαβάζω πολύ. Ομως, αυτή την περίοδο δεν διαβάζω, όσο διάβαζα.
Ο γιος σας ο Νικόλας, που ζει στον Καναδά, σας λείπει;
Φυσικά, μου λείπει. Δεν αρνούμαι ότι ανήκω στην κατηγορία των χαζομαμάδων που είναι πολύ περήφανες για τα παιδιά τους. Ο Νικόλας είναι ένα εξαιρετικό παιδί. Είναι από τα παιδιά που αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους, γιατί στο εξωτερικό έχουν περισσότερες ευκαιρίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μου λείπει πολύ. Θέλω πολύ να υπάρξει προοπτική επιστροφής στην πατρίδα του, όπως και των άλλων παιδιών.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας προορισμός για το καλοκαίρι; Εχετε κάποια αγαπημένη παραλία;
Είναι οι Κυκλάδες. Αγαπημένη παραλία η Καρθαία, στην Τζια.
Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή μέχρι σήμερα στη ζωή σας;
Η πιο σκληρή στιγμή ήταν η απώλεια των γονιών μου. Αισθάνθηκα να φεύγει η γη κάτω από τα πόδια μου. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν προχωρείς. Συνεχίζεις τη ζωή σου.
Θέλετε να αλλάξετε κάτι στον χαρακτήρα σας;
Θα ήθελα να σταματήσω να παίρνω μερικούς ανθρώπους στα σοβαρά.
Βρίζετε;
Ποτέ. Μπορεί να φωνάξω, να φωνάξω έντονα, αλλά δεν βρίζω.
Η μεγαλύτερη τρέλα που έχετε κάνει;
Να προσπαθήσω να διασχίσω έναν γκρεμό από ένα στενό μονοπάτι, με μια παρέα φίλων, σε ηλικία 23 ετών. Ηταν τόσο στενό που προχωρούσαμε ένα-ένα πόδι. Ηταν τρέλα. Ηταν στην Πετρούσα της Τζιας.
Εχετε κάποια αγαπημένη ταινία;
Ολες οι ελληνικές ταινίες. Μ’ αρέσει ο ελληνικός κινηματογράφος. «Τζένη Τζένη», «Μια τρελή Σαραντάρα», «Δεσποινίς ετών 39», «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο», «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» κι άλλες πολλές. Ο καλός παλιός ελληνικός κινηματογράφος είναι ο αγαπημένος μου.
Μαγειρεύετε; Εχετε κάποια σπεσιαλιτέ;
Μαγειρεύω. Θεωρώ τη μαγειρική αγχολυτική απασχόληση. Πρώτον, σου δίνει μεγάλη χαρά διότι μαγειρεύεις για ανθρώπους που αγαπάς, άρα προσφέρεις σ’ εκείνους και δεύτερον, διότι βλέπεις αυτό που φτιάχνεις να ολοκληρώνεται γρήγορα. Εχεις χειροπιαστό αποτέλεσμα. Μια σπεσιαλιτέ μου είναι χοιρινό με ξηρούς καρπούς και φρούτα, τα Χριστούγεννα.
Θέλω να θυμηθείτε ένα καλοκαίρι που κάνατε ανασκαφές.
Ολα τα καλοκαίρια, από πρωτοετής στο Καποδιστριακό, στην Αρχαιολογία, τα περνούσα σε ανασκαφή. Ξεκίνησα από την ανασκαφή της Επιδαύρου του Απόλλωνος Μαλεάτα και αμέσως μετά πήγα στη Νάξο. Από τότε με κέρδισαν οι Κυκλάδες. Η προσωπική μου έρευνα ήταν, από 1983 μέχρι το 1994, η ανασκαφική και αρχαιολογική έρευνα στην Τζια, στην περιοχή της Αρχαίας Καρθαίας. Τόπος μαγικός και μαγευτικός, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς πρόσβαση από δρόμο. Για να κάνουμε την έρευνά μας ζούσαμε έξι με επτά εβδομάδες σε σκηνές. Μαγειρεύαμε με ξύλα ή με πετρογκάζ. Η πηγή που παίρναμε νερό ήταν 900 μέτρα μακριά και πολλές φορές που δεν είχαμε δύναμη, από την κούραση, να πάμε να κουβαλήσουμε νερό για να πλυθούμε, βρίσκαμε τη λύση στο σαμπουάν θαλάσσης. Ομως, είναι μια εμπειρία και μια περίοδος της ζωής μου, που δεν ξεχνώ ποτέ και για την οποία είμαι ευγνώμων.