H Αθήνα του 19ου αιώνα, όπως δεν την έχετε δει ποτέ

Στα μέσα του 19ου αιώνα η σημερινή οδός Σταδίου ήταν ρέμα που κατά τόπους έφτανε και τα τρία μέτρα βάθους. Κατέβαζε νερά από τη νότια πλευρά του πλευρά του Λυκαβηττού και όλα μαζί κατέληγαν στην σημερινή πλατεία Κοτζιά. Τα όρια της αρχαίας πόλης ήταν στο ύψος της σημερινής πλατείας Κλαυθμώνος και στην πλατεία Καρύτση.

Μία από τις πρώτες επαύλεις που χτίστηκαν, το 1832, στην μετεπαναστατική Ελλάδα, ήταν κι αυτή του Χιώτη τραπεζίτη Αλέξανδρου Κοντόσταβλου, με την περίφημη οκταγωνική αίθουσα. Η έπαυλη αυτή ήταν το πρώτο σπίτι του βασιλιά Όθωνα για δύο χρόνια, πριν τον γάμο του με την Αμαλία. Η έπαυλη αυτή το 1854 κάηκε ολοσχερώς και η κυβέρνηση τότε του Μαυρομιχάλη αποφάσισε στη θέση της να χτιστεί ένα βουλευτήριο. Στην ίδια θέση λοιπόν χτίστηκε η παλιά βουλή, το αρχιτεκτονικό αυτό κόσμημα αποπερατώθηκε το 1875.

Στο ακόλουθο βίντεο από το κανάλι kastalia του YouTube, ο Ανδρόνικος Τζιβλέρης, σε ένα λεπτομερές βίντεο μας μεταφέρει στη οδό Σταδίου από το 1850. Φωτογραφίες και συναρπαστικές ιστορίες της παλιάς Αθήνας, σε ένα οδοιπορικό νοσταλγίας και έρευνας.

Με την ανέγερση όμως και του παλατιού, τη σημερινή βουλή, άρχισε η ανάπτυξη της Σταδίου. Μπαζώθηκε από το 1850 κι έπειτα και το 1880, επί δημαρχίας του ρέκτη και ανήσυχου Δημήτριου Σούτσου, η Σταδίου απέκτησε στα φαρδιά της πεζοδρόμια τις περίφημες ακακίες. Η «λεωφόρος των ακακιών» ονομαζόταν τότε – και τα περίφημα κτίρια της, τα μέγαρα και τα αρχοντικά, των εύπορων τότε Ελλήνων της διασποράς, άρχισαν να οικοδομούνται στολίζοντας τον ωραιότερο δρόμο της Αθήνας.

Το μέγαρο Γουδή, γωνία με την Ομήρου, το παλιό ξενοδοχείο Εσπέρια, γωνία με την Εδουάρδου Λω, το κοσμοπολίτικο Πέτρογραδ του Νίκυ Γιάκοβλεφ. Αλλά, και, στη στοά Νικολούδη, που τότε έβγαινε στη Σταδίου, είχαμε το πρώτο βιβλιοπωλείο της Εστίας-Κολάρου, το καφενείο του Λουμίδι με το περίφημο πατάρι του, τον κινηματογράφο Έσπερο, στη θέση του σημερινού Ιανού.

Το ξενοδοχείο Ατενέ Παλάς βρισκόταν γωνία με την Κολοκοτρώνη, έτος οικοδόμησης 1907. Ένα από τα πρώτα τρία κτίρια της σύγχρονης Αθήνας που για την ανέγερσή του χρησιμοποιήθηκε ενισχυμένο σκυρόδεμα. Μπροστά του, στη γωνία, ο ανδριάντας του αρχιστράτηγου Κολοκοτρώνη, στην αρχική του θέση, αριστερά. Το 1954 μεταφέρθηκε στα δεξιά της παλιάς Βουλής, εκεί που βρίσκεται ως σήμερα.

Υπήρχε τότε το παλιό νομισματοκοπείο που δέσποζε επί της οδού Κλαυθμώνος, το μέγαρο Καραπάνου, στη θέση του σημερινού Υπουργείου οικονομικών, το παλιό τυπογραφία στην Σανταρόζα και τους βασιλικούς στάβλους που καταλάμβαναν τότε όλο το τετράγωνο που σήμερα βρίσκεται το Μετοχικό ταμείο στρατού με τη στοά Σπυρομήλιου και το θέατρο Παλλάς.

Επί δημαρχίας όμως Σπύρου Μερκούρη, το 1911, οι Αθηναίοι ξύπνησαν ένα πρωί και είδαν όλες τις ακακίες κομμένες και φορτωμένες στα κάρα του Δήμου. Ξεράθηκαν, ήταν η επίσημη αιτιολογία, λόγω έλλειψης νερού. Σε έναν δρόμο σαν τη Σταδίου που πριν λίγα μόλις χρόνια ήταν ρέμα.

Τα αρχικά πολεοδομικά σχέδια που εκπονήθηκαν το 1834 από τους αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη και Εντουαρτ Σάουμπερντ αλλά και τα διορθωτικά του Κλέντσε που ακολούθησαν ένα χρόνο αργότερα, ήθελαν μία οδική αρτηρία που θα ενώνει την ομόνοια με το αρχαίο στάδιο, το οποίο τότε ήταν ένα βαθουλωτό γούπατο. Το Παναθηναϊκό στάδιο θα αναμορφωθεί και θα πάρει τη μορφή που γνωρίζουμε αργότερα, το 1896.

Το σχέδιο του Κλεάνθη ήταν η οδός σταδίου μαζί με τις οδούς Ερμού και Πειραιώς να αποτελέσει ένα ιστορικό τρίγωνο που θα συνέδεε την αρχαία με τη νέα πόλη που ανέτελλε.

Το σχέδιο όμως, ως συνήθως σκάλωσε. Πολλοί εύποροι Έλληνες κυρίως της διασποράς, καλύτερα πληροφορημένοι, έσπευσαν να αγοράσουν κτήματα πέριξ της πλατείας συντάγματος, και μάλιστα σε τιμές εξευτελιστικές. Γνώριζαν πως εκεί θα οικοδομηθούν τα νέα ανάκτορα για τον βασιλιά Όθωνα και την Αμαλία όταν οι υπόλοιποι αδαής Αθηναίοι πίστευαν ακόμη ότι τα ανάκτορα θα γίνουν στην περιοχή της ομόνοιας.

Οι εργασίες για το παλάτι, τη σημερινή βουλή, ξεκίνησαν από το 1835 και αποπερατώθηκε το 1847. Έτσι, κι ενώ αποφασίστηκε πλάι στο παλάτι να σχηματιστεί ο μεγάλος βασιλικός κήπος, σύμφωνα με νεότερες σκέψεις η οδός Σταδίου, έμελλε να μην φτάσει ποτέ ως το στάδιο όπως ήταν το αρχικό μεγαλόπνοο πολεοδομικό σχέδιο. Έμεινε κολοβωμένη να φτάνει τυφλή ως τη σημερινή πλατεία συντάγματος, με την νοητή της συνέχεια, την οδό φιλελλήνων, αργότερα, να αναλαμβάνει τα ηνία. Έτσι, από το 1840 κι έπειτα – άρχισε το μπάζωμα της Σταδίου που θα γευτεί τις μεγάλες της δόξες στην εποχή της Μπέλ επόκ 1880 – 1910 αλλά κι αργότερα στο μεσοπόλεμο.

Σήμερα, η Σταδίου, ψυχορραγεί στα φαντάσματα του παρελθόντος της, με τα λιγοστά κτίρια που της έχουν απομείνει από τη συναρπαστική όψη της, να ρημάζουν και να απαγγέλουν πως κάποτε, υπήρχε ένας δρόμος με τις ακακίες, ευρωπαϊκού επιπέδου, που έγραψε τη δική της ιστορία!