Πρόσωπα: Αφιέρωμα στον Γιαννούλη Χαλεπά

Τη ζωή του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά παρουσιάζει η εκπομπή Πρόσωπα με τον Χρίστο Βασιλόπουλο το Σάββατο 21 Ιανουαρίου στις 20:00 από την ΕΡΤ1.

Η εκπομπή φωτίζει τα αίτια που οδήγησαν τον δημιουργό της «Κοιμωμένης» στην τρέλα και στο εγκλεισμό για 14 χρόνια σε ψυχιατρικό άσυλο. Η ιστορία του είναι γεμάτη ανατροπές και ένα ευτυχές τέλος, καθώς κατάφερε να βγει από τα σκοτάδια της σχιζοφρένειας, να ξαναδημιουργήσει σπουδαία έργα και να καταξιωθεί.

Αστικοί μύθοι και δοξασίες για τη ζωή και το έργο του, καταρρίπτονται.

Ο πατέρας του Χαλεπά Ιωάννης ήταν σπουδαίος μαρμαροτεχνίτης και ήθελε να τον κάνει έμπορο, όμως ο Γιαννούλης από μικρός ήθελε να γίνει γλύπτης. Η Κοιμωμένη Το έργο που τον έκανε γνωστό είναι η κοιμωμένη που βρίσκεται στο Α΄ Κοιμητήριο Αθηνών. Ήταν το ταφικό μνημείο μιας πλούσιας δεκαοκτάχρονης κοπέλας με καταγωγή από την Κίμωλο, που πέθανε από φυματίωση και όχι από ερωτική απογοήτευση όπως ήθελε η λαική παράδοση.

Η δημοσιογραφική έρευνα, αναδεικνύει τα νεανικά χρόνια του Γιαννούλη, την ερωτική απογοήτευση που βίωσε στο χωριό του στην Τήνο με μια νεαρή συγχωριανή του. Αυτό λέγεται ότι πυροδότησε την ασθένεια του, αλλά η εκπομπή διαχωρίζει τον μύθο από την πραγματικότητα.

Η ψυχική νόσος

Μέσα από τις μαρτυρίες των συγγενών του και τις επιστολές του αδελφού του παρουσιάζονται οι δοκιμασίες που πέρασε. Έκανε απόπειρες αυτοκτονίας, έβλεπε οράματα, κατέστρεφε τα έργα του και ζούσε σε μια διαρκή μελαγχολία.

Η έρευνα παρουσιάζει τις συνεχείς προσπάθειες των γονιών του να τον βοηθήσουν σε μια εποχή που η ψυχιατρική ήταν στα σπάργανα και δεν υπήρχαν κατάλληλες θεραπείες. Τον έστειλαν ταξίδια στην Ευρώπη για να βελτιώσουν την ψυχική του διάθεση. Μάλιστα τον έστειλαν για εξορκισμούς σε μοναστήρι προκειμένου να θεραπευτεί από τα «δαιμόνια».

Το άσυλο

Τελικά η λύση του ασύλου δεν άργησε να έρθει. Ήταν η εποχή που έγινε επιθετικός προς τους συγχωριανούς του και τον έκλεισαν στο φρενοκομείο της Κέρκυρας.

Τα «Πρόσωπα» φωτίζουν τα σκοτεινά χρόνια του ασύλου, αλλά και την έξοδο από αυτό μετά από 14 χρόνια. Επέστρεψε στον Πύργο της Τήνου και έγινε βοσκός για να ζήσει.

Η μητέρα

Η μητέρα του Ειρήνη του ακολούθησε τις οδηγίες των γιατρών να τον απομακρύνει από την γλυπτική ώστε να μην υποτροπιάσει. Έτσι κατέστρεφε ότι έργο φιλοτεχνούσε.

Κομβικό σημείο στην ζωή του υπήρξε ο θάνατος της υπερπροστατευτικής μητέρας του. Λέγεται ότι την ημέρα που πέθανε, στάθηκε από πάνω της απαθής και αδιάφορος. Ύστερα κατέβηκε στο υπόγειο και είπε: «Σωπάστε και εγώ θα πιάσω την τέχνη να δουλεύω».

Η εκπομπή παρουσιάζει τους χώρους όπου έζησε, το δωμάτιό του, αλλά και το θρυλικό εργαστήριο όπου δημιούργησε εξαιρετικά έργα τέχνης.

Η καταξίωση

Τη δεκαετία του 1920 άρχισε να κυκλοφορεί η είδηση ότι ο εξαφανισμένος Χαλεπάς, ζει στον Πύργο της Τήνου και διανύει νέα δημιουργική περίοδο.

Kαλλιτέχνες και διανοούμενοι από την Αθήνα άρχισαν να τον επισκέπτονται για να αναδείξουν και να διασώσουν τα έργα του. Ο Χαλεπάς βραβεύθηκε για το έργο του και άνοιξε ο δρόμος για την επιστροφή του στον χώρο της τέχνης, μέσω από δύο σημαντικές εκθέσεις των γλυπτών του. Στα 76 του ξεκίνησε μια νέα ζωή. Ήταν πλέον μια αναγνωρισμένη προσωπικότητα.

Πέθανε το 1938 ευτυχισμένος στο σπίτι των ανιψιών του, που τον περιέβαλλαν με αγάπη και φροντίδα στην Νεάπολη Εξαρχείων.

Στην εκπομπή μιλούν οι: Αλεξάνδρα Βουτυρά γενική διευθύντρια Τελογλείου Ιδρύματος, ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ, Βλάσης Σκολίδης ψυχίατρος – συγγραφέας «Δημιουργία και Ψύχωση στον Γιαννούλη Χαλεπά, Λεωνίδας Χαλεπάς απόγονος Χαλεπά – διευθυντής Σχολής Καλών Τεχνών Τήνου, Γιώργος Τζιρτζιλάκης καθηγητής Αρχιτεκτονικής Παν/μίου Θεσσαλίας, Μύρων Μπικάκης Απόγονος Χαλεπά, Γιάννης Μπόλης, ιστορικός τέχνης – προϊστάμενος Τμήματος σύγχρονης γλυπτικής Momus, Μάρκος Βιδάλης προϊστάμενος ιδρύματος τηνιακού πολιτισμού, Κυριακή Οριάνου κοινωνική ανθρωπολόγος – ιστορικός, Συραγώ Τσιάρα ιστορικός τέχνης – διευθύντρια εθνικής πινακοθήκης, Μαρία Κλιάφα συντηρήτρια γλυπτικής εθνικής Πινακοθήκης –Γλυπτοθήκης